BTC Piyasası

Blockchain’in yararları ortasında şeffaflık, değişmezlik ve merkeziyetsizlik yer aldığını çokça duymuşsunuzdur. Blockchain, özel bir veritabanı cinsidir. süreç geçmişi, merkezi olmayan ve dağıtılmış bir deftere kaydedilir.

Ancak yalnızca bu kadar mı? Pekala dataları ifşa etmeden süreçlerin gerçekliğini doğrulamanın bir yolu var mı?

İşte tam bu noktada hayatımıza Zero-Knowledge Proof giriyor. Yazımda nasıl çalıştığına ve blockchain alanındaki aktifliğini anlatamaya çalışacağım.

Sıfır Bilgi Delili Nedir?

Sıfır bilgi ispatı (ZKP), bir tarafın (ispatlayan) başka tarafa (doğrulayıcı) bir bilginin yanlışsız olduğunu, rastgele ek bir bilgi ifşa etmeden kanıtlayabildiği formüldür.

ZKP’ler, aşağıdakiler dahil çeşitli uygulamalarda kullanılır:

Kimlik Doğrulama: Kullanıcı parolasını bir sunucuya açıklamadan, makul bir parolaya sahip olduğunu kanıtlayabilir.

Gizlilik: Kullanıcı sahip olduğunu bilgileri ifşa etmeden, belli bir bilgiye sahip olduğunu bir sunucuya kanıtlayabilir.

Güvenlik: Kullanıcı kendisiyle ilgili rastgele bir hassas bilgiyi ifşa etmeden, söylediği kişi olduğunu bir sunucuya kanıtlayabilir.

Karışık geliyor olabilir lakin temelde ZKP’ler çeşitli uygulamalarda güvenliği ve kapalılığı korumak için kullanılabilen güçlü bir araçtır.

Bir örnekle ZKP’nin kimlik doğrulamada nasıl kullanıldığına bakalım. Bir web sitesinde oturum açmak istediğinizi düşünün, web sitesi kullanıcı doğrulamak ismine bir grup bilgiler isteyecektir. Bu bilgiler standart olarak kullanıcı ismi ve şifre olacaktır fakat böylelikle aslında we sitesine şifremizi ifşa ediyoruz. Bunun yerine parolayı ifşa etmeden, parolaya sahip olduğumuzu kanıtlamak için bir ZKP kullanabiliriz.

Web sitesi rastgele bir meydan okuma oluşturur ve bunu kullanıcı gönderir. Kullanıcı da, sorgulamaya bir cevap oluşturmak için şifresini kullanır. Web sitesi daha sonra, kullanıcının şifresini bildiğini doğrulamak için sorgulamaya verilen karşılığı doğrular.

Kullanıcının şifresi asla web sitesinde açıklanmayacak ve böylelikle kullanıcının kapalılığı korunacaktır. Web sitesi ayrıyeten, kullanıcının söylediği kişi olduğundan emin olur ve web sitesinin güvenliği sağlanır.

ZKP’ler daha geniş çapta benimsendikçe hayatımıza çok daha fazla entegre olacak. Örneğin oylama sisteminde kimliğimizi ifşa etmeden gerçekleştirdiğimizi düşünün. Mükemmel olmaz mıydı.

Biraz da kripto para piyasalarındaki durumuna bakalım. Bir çok projenin ZKP’leri kullanarak çalıştığını görüyoruz.

Güvenlik ve kapalılığı ödeme usullerinde kullanan Zcash ve Monero, katman-1 blokzincirlerinde randımanı ve ölçeklenebilirliği artırmak için ZKP teknolojisini kullanan StarkNET, Loopring ve Zksync. Blokzinciri üzerindeki süreçleri küçük bir boyuta sıkıştırmak için ZKP’leri kullanan MİNA, oyun bölümünde en tanınan uygulama olan Dark Forest, blockchain projeleri için saklılığı sağlayan bir dizi eser ve hizmet sağlayan Manta Network sayılabilir.